Označavanje cementa

Označavanjem cementa označava se vrsta cementa, njegova kvaliteta, vrsta sastojaka i uporabljivost.

Osnovna označavanje cementa je po normi HRN EN 197-1 (trenutno važeća norma). U Hrvatskoj su do prije uvođenja HRN EN 197-1 vrijedile stare norma koje su također navedene a u međunarodnoj literaturi se koristi i označavanje prema ASTM (American Society for Testing and Materials)

Označavanje cementa po normi HRN EN 197-1[uredi | uredi kôd]

Glavne vrste	Naziv	Oznaka	Napomena
CEM I	Portland cement	CEM I
CEM II	Portland cement s dodatkom zgure	CEM II/A-S CEM II/B-S
CEM II	Portland cement s dodatkom pucolana	CEM II/A-P CEM II/B-P CEM II/A-Q CEM II/B-Q
CEM II	Portland cement s dodatkom SiO₂ prašine	CEM II/A-D
CEM II	Portland cement s dodatkom letećeg pepela	CEM II/A-V CEM II/B-V CEM II/A-W CEM II/B-W
CEM II	Portland cement s dodatkom pečenog škriljevca	CEM II/A-T CEM II/B-T
CEM II	Portland cement s dodatkom vapnenca	CEM II/A-L CEM II/B-L CEM II/A-LL CEM II/B-LL
CEM II	Portland miješani cement (miješani dodatak)	CEM II/A-M CEM II/B-M
CEM III	Metalurški cement s 35-65 % zgure Metalurški cement s 66-80 % zgure Metalurški cement s 81-95 % zgure	CEM III/A CEM III/B CEM III/C
CEM IV	Pucolanski cement s 11-35 % pucolana Pucolanski cement s 36-55 % pucolana	CEM IV/A CEM IV/B	Mogu se upotrijebiti sve vrste pucolana
CEM V	Miješani cement s 16-30% zgure i 18-30% pucolana Miješani cement s 31-50% zgure i 31-51 % pucolana	CEM V/A CEM V/B	Mogu se upotrijebiti zgura i pucolani (P, Q, V)

Značenje oznaka[uredi | uredi kôd]

Osnovne oznake:

CEM I – portland cement
CEM II – portland cement s miješanim dodatkom
CEM III – cement sa zgurom visokih peći (metalurški cement)
CEM IV – pucolanski cement
CEM V – miješani cement

Oznake dodataka:

S – granulirana zgura (troska) visokih peći
D – elektrofilterski SiO₂ prah (silica fume)
P – prirodni pucolan
Q – prirodni pucolan termički obrađen
V – leteći pepeo pucolanskih svojstava
W – leteći pepeo pucolanskih i hidrauličnih svojstava
T – škriljevac pečen na oko 800 stupnjeva Celzijusa
LL – vapnenac s najviše 0,20 % ugljika organskog porijekla
L – vapnenac s najviše 0,50 % ugljika organskog porijekla
M – mješavina dodataka

Svi cementi mogu sadržavati do 5% drugih mineralnih dodataka. Postoci se računaju od ukupne mase cementa uključujući i gips.

Oznake količine dodataka:

Miješani portland cement se proizvodi s dvije standardne količine dodatka a oznake su:

A – portland cement s 6 -20 % dodatka
B – portland cement s 21-35 % dodatka

Oznake klase cementa:

Klase cementa su 32,5, 42,5 i 52,5 MPa

Oznake brzine prirasta čvrstoće:

N – normalna čvrstoća
R – visoka rana čvrstoća – minimalna čvrstoća na pritisak koju cement mora postići nakon dva dana.

Primjeri oznaka:

Portland cement EN 197 –CEM I 42,5 R
Portland cement s vapnencem EN 197 – CEM II/A-L 32,5 N
Portland miješani cement EN 197 – CEM II/A-M (S-V-L) 32,5 R
Miješani cement EN 197 – CEM V/A (S-V) 32,5 N

Oznake u zagradama označavaju vrstu miješanih dodataka.

Oznake prema HRN (stare oznake)[uredi | uredi kôd]

Klase cementa su 25, 35, 45, 55, 65, 75 Mpa

Formula označavanje je A x B – k gdje A označava vrstu cementa, B vrstu dodatka, x količinu dodatka u postocima ukupne mase cementa i k klasu cementa.

Portland cementi

Označavaju se slovima PC a klase su 25, 35, 45, 55 a vrste su

Naziv	Oznaka
Čisti portland cement	PC –k
Portland cement s dodatkom do 15 % zgure	PC 15 z –k
Portland cement s dodatkom 15-30% zgure	PC 30 z – k
Portland cement s dodatkom do 15 % pucolana	PC 15 p – k
Portland cement s dodatkom 15-30 % pucolana	PC 30 p – k
Portland cement s najviše 15 % miješanog dodatka	PC 15 dz –k
Portland cement s najviše 15 % miješanog dodatka	PC 15 dp - k
Portland cement s 15 do 30 % miješanog dodatka	PC 30 dz – k
Portland cement s 15 do 30 % miješanog dodatka	PC 30 dp - k

Oznake:

d – miješani dodatak
p – pucolan
z - zgura

Oznake po brzini prirasta čvrstoće:

S – spori prirast čvrstoće definirana minimalna čvrstoća na pritisak koju cement mora postići kod starosti 3 ili 7 dana
B – brzi prirast čvrstoće definirana minimalna čvrstoća na pritisak koju cement mora postići kod starosti od 3

Metalurški i pucolanski cementi

Cementi koji osim portland cementnog klinkera sadrže preko 30 % zgure odnosno pucolana, a vrste su:

Naziv	Oznaka
Metalurški cement	M–k
Metalurški cement s dodatkom pucolana	Mp – k
Pucolanski cement	P - k

Cementi niske topline hidratacije

Osnovna oznaka je N, klase su 25 i 35, a postoje tri vrste:

- portland (PC) niske topline hidratacije - metalurški (M) niske topline hidratacije - pucolanski (P) niske topline hidratacije

Svaka vrsta može biti s jednim ili oba dodatka (zgura, pucolan). Količina svakog dodatka se točno navodi ali nije u granicama kao kod ostalih cemenata.

Primjer: NPC 20z 5p – 35 ili NM 55z – 25

Sulfatno otporni cementi

Nose oznaku S a klase su 25, 35, 45, postoje dvije vrste:

Naziv	Oznaka
Sulfatno otporni portland cement	SPC – k
Sulfatno otporni metalurški cement	SM – k

Bijeli cement

Bijeli cement je portland cement bijele boje, označava se s B a klase su 25, 35, 45, 55. Iza oznake klase navodi se oznaka kategorije bjeline A, B ili C. Bjelina se određuje na temelju količine reflektirane svjetlosti od površine uzorka cementa, najčistija bijela boja je kategorije A. Cement A ima najmanje 80% bjeline potpuno bijelog barijevog sulfata, cement B 75 % a cement C 70 % te bjeline.

Primjer: BPC – 35 B ili BPC -35 A

Aluminatni cement

Označava se s AC a klase su 65 i 75.

Primjer: AC -65

Označavanje cemanta prema ASTM (American Society for Testing and Materials)[uredi | uredi kôd]

Tip I – običan odn. normalni cement. Koristi se u situacijama kad se ne traže posebna svojstva koja imaju ostali tipovi cementa. Obično sadrži najmanje 50% C₃S i 10% C₃A, postiže visoku čvrstoću nakon 28 dana i razvija puno topline.
Tip II – cement opće namjene. Ima najširu primjenu u građevinarstvu, gotovo za većinu radova. Obično sadrži podjednaku količinu C₃S i C₂S te maksimalno 8%C₃A
Tip III – cement visoke početne čvrstoće. Koristi se u situacijama gdje su potrebne visoke čvrstoće nakon tri dana. Obično sadrži najmanje 60% C₃S i do 15 % C₃A
Tip IV – cement niske topline hidratacije. Koristi se kod masivnih građevina. Uglavnom se proizvodi po narudžbi. Sadržava do 60 % C₂S i što manje moguće C₃S i C₃A.
Tip V – sulfatno otporni cement. Koristi se za na mjestima koji su u stalnom kontaktu s vodama koje sadržaju sulfate. Uglavnom se proizvodi po narudžbi. Sadržava najviše 5 % C₃A radi sprečavanja stvaranja etringita u očvrslom betonu.

Literatura[uredi | uredi kôd]

Vladimir Marčelja: Beton i komponente (4. izdanje, Danjar Zagreb) ISBN 953-6210-00-2
Petar Krstulović: Svojstva i tehnologija betona (Građevinski fakultet Sveučilišta u Splitu) ISBN 953-6116-20-0