Razgovor:Bosanska Kostajnica

Bosanska Kostajnica

Ovaj članak nije preveden djelomično ili uopće. (Rasprava) Pomozite u prijevodu vodeći računa o stilu i pravopisu. Izvornik se možda nalazi na popisu drugih jezika.

Prevesti sa srpskog, pa uklopiti u clanak Bosanska Kostajnica te po potrebi otvoriti jos poneki novi clanak (vidi da ovdje ima i nekih biografija):Kostajnicka se tvrdjava nalazi na desnoj obali Une a ne na lijevoj

Zemljopis

Opština Kostajnica smještena je na sjeverozapadu Republike Srpske, na desnoj obali rijeke Une, na oko 40 kilometara od njenog ušća u rijeku Savu.

Sjevernu i sjeverozapadnu granicu čini rijeka Una, koja je ujedno državna granica prema Republici Hrvatskoj, južnu granicu čini opština Novi Grad, a istočnu granicu čini opština Kozarska Dubica. Obzirom na veličinu, opština je malog prostranstva (132 km) i jedna je od najmlađih u Republici Srpskoj.

Sa svojih jedanaest seoskih naselja i gradom, opština Kostajnica po funkcionalnoj regionalizaciji pripada prijedorskoj regiji. Međutim kao korespodentno naselje i uticaj Kostajnice u Hrvatskoj, Kostajnica je prije rata u jačoj mjeri gravitirala sisačkoj regiji. Ta gravitacija se ogledala preko privredne aktivnosti, obrazovanja, kulture, zdravstva itd.

Ovakav regionalni položaj prvenstveno je zbog kvalitete usluga, orijentacije saobraćajnica i blize veze sa zapadnom Evropom. Danas je značajnije izražen uticaj Prijedora kao regionalnog središta na prostoru opštine Kostajnica.

Grad Kostajnica leži najvećim dijelom na aluvijalnoj ravni rijeke Une (do 110 metara nadmorske visine) i na nižim unskim riječnim terasama (110-120 m.n.v.) . Seoska naselja opštine su južnije od grada i na nešto većim nadmorskim visinama do 400 m.

Područje opštine je brdsko-brežuljkasto, sa najvišim brdima: Pastirevo, Balj i Um. Južno od rijeke Une brdovito područje prelazi u brežuljkasto, sa mjestimičnim dolinama i usjecima uz riječice i veće potoke. Uz dolinu rijeke Une i Strigove prostiru se ravnice na koje otpada 1/4 ukupne površine opštine, dok je 3/4 brdovito-brežuljkastog zemljišta.

Sa blizom i daljom okolinom, Kostajnica leži na nadmorskoj visini od 110-407 metara. Sa stanovišta geografskog položaja i nadmorske visine područje opštine ima klimu umjereno-kontinentalnog tipa. Mjesto Kostajnica ima nešto blažu klimu s obzirom da je sa sjevera zaštićeno brdom Djed. Atmosferski talozi su ravnomjerno rasporedjeni u toku godine po cijelom području. Mjeseci oktobar i novembar posebno su bogati padavima, te april i maj u proljetnom periodu. U proljetnim i jesenjim danima česta je pojava guste magle dolinom Une, nizvodno i uzvodno od Kostajnice, te dolinom rijeke Strigove i potoka Tavije. Samo mjesto Kostajnica rijetko je u toku godine obavijeno maglom.

Rijeke, rječice i potoci ovog područja pripadaju unskom riječnom slivu. Una je u ovome području sve plića uslijed taloženja krečnjaka koji stvara sedru. To se naročito vidi kod samog mjesta Kostajnica. Ovim dijelom Une do Dobrljina nekad su saobraćale depeglije, dok danas na nekim dijelovima ove rijeke teško prolaze i manji čamci. Osim Une najpoznatija je rijeka Strigova koja nastaje u selu Strigovi od riječice Kriva Rijeka. To je brdska riječica koja u gornjem i srednjem toku ima mjestimične kaskade. U donjem toku ima virove duboke i po nekoliko metara. Ulijeva se u rijeku Unu kod Briševaca.

Stanovništvo

Bosanska Kostajnica broj stanovnika 2004 godine : 7 874

Povijest

Prahistorija

Na području naselja u Bosanskoj Kostajnici evidentirano je više slučajnih nalaza ulomaka keramike. Ulomci kronološki pripadaju razdoblju eneolita (bakarnog doba, prijelaznog razdoblja između neolita i brončanog doba) i na njima se uočavaju naznake vučedolske kulture.

Na širem području općine Bosanski Novi evidentirani su arheološki nalazi iz prahistorije i antike (Blagaj-Japra, Mrakodol i dr.), što pokazuje da je to područje bilo konstantno naseljeno od prahistorije tijekom rimskog razdoblja sve do ranog srednjeg vijeka.

U kasnom srednjem vijeku, područje današnje Bosanske Kostajnice ulazilo je u sastav hrvatske srednjovjekovne države, odnosno Ugarskog kraljevstva. To je područje pripadalo župi Vrbas. Najbliži utvrđeni grad bio je Kostajnica (na lijevoj obali Une), a relativno blizu su bili i gradovi Novi, Dubica, Kozarac i Vrbaški grad (na Vrbaškoj rijeci). U vrijeme kralja Tvrtka, prema novijim istraživanjima dr. Miloša Blagojevića, sjeverna granica Bosne išla je Savom i Unom, tako da su prostori današnje Bosanske Kostajnice u tom razdoblju pripadali srednjovjekovnoj Bosni.

Lokalitet naselja Bosanska Kostajnica bio je, dakle, naseljen još u prahistoriji. No, sama Bosanska Kostajnica je realtivno mlado naselje, koje je ime dobilo po starom gradu Kostajnici na lijevoj obali Une, u današnjoj Republici Hrvatskoj. Utvrđeni grad Kostajnica spominje se prvi put 1256 godine. Bila je to utvrda izgrađena na obali Une, opasana riječnim rukavcem i dobro branjiva. Ta utvrda u XVI stoljeću dospijeva u posjed Zrinskih, koji su držali i grad Novi (današnji Bosanski Novi). Novi se, inače, prvi put spominje 1280. godine i bio je u posjedu Babonića Blagajskih.

Pod osmansku vlast Kostajnica je dospjela 1556. godine, kada ju je zauzeo čuveni vojskovođa Malkoč-beg. Tu je potom organizirana kapetanija, kao granična vojno-teritorijalna jedinica. U osmansko-habsburškom ratu 1593.-1606., habsburške trupe su u dva navrata napadali na Kostajnicu, ali uzalud. Osim kapetama, utvrđeni grad Kostajnica imao je i svog dizdara. U administrativno-upravnom pogledu, Kostajnica je pripadala istoimenoj nahiji u kadiluku Novosel (ta nahija se prvi put spominje 1562. godine). Kasnije je, međutim, sjedište kadije (šeriatskog sudije) premješteno u Kostajnicu, te je osnovan Kostajnički kadiluk (sastavljen od nahija Kostajnica, Dubica, Novi i Vrbas). Kod Kostajnice se nalazio važan prijelaz skelom preko Une, preko kojeg se obavljao trgovački promet, tako da je vjerovatno postojalo manje naselje i na desnoj obali Une, naspram Kostajnice, a na mjestu današnje Bosanske Kostajnice.

U Bečkom ratu, Kostajnicu je zauzeo hrvatski bban Nikola Erdödy, ali su je Osmanlije nakratko povratili. No, konačno je princ Ludvig Badenski 1688. zauzeo taj grad. Osmanlije su Karlovačkim mirom 1699. godine priznali gubitak tog grada i okolnih teritorija na lijevoj obali Une.

Dijelovi nekadašnjeg Kostajničkog kadiluka na desnoj obali Une organizirani su kao kadiluk Bekije-i Kostajnica (= Ostatak Kostajnice), dok je ulogu Kostajničke kapetanije preuzela Kozaračka kapetanija. Naselje na mjestu današnje Bosanske Kostajnice vjerovatno je opustjelo, s obzirom da se nalazilo na graničnoj crti i u neposrednoj blizini sada habsburške tvrđave Kostajnice. Ipak, stanovništvo ostalih naselja kadiluka Bekije-i Kostajnica nastavilo je sa surovim i teškim graničarskim životom. Nije u tom nemirnom vremenu problem bila samo blizina neprijatelja, već i pokvarenost lokalnih organa vlasti. Tako su 1714. godine stanovnici kadiluka Kostajnica i Kamengrad zajednički uputili žalbu Visokoj Porti, u kojoj navode kako su neki Kučuk Ibrahim iz Kamengrada i Fejzulah efendija iz Kostajnice, služeći se krivotvorenim pečatom bosanskog namjesnika Elči Ibrahim-paše, tražili od naroda višestruko veće iznose poreza, zbog čega je narod iz sela s područja ovih kadiluka bježao u druge krajeve.

Za vrijeme novog osmansko-austrijskog rata 1716.-1718., područje današnje Bosanske Kostajnice palo je pod austrijsku vlast. Logor jednog od zapovjednika austrijske vojske, grofa Ivana Draškovića, hrvatskog bana, nalazio se kod Kostajnice. Tu je njegova vojska prelazila Unu i vršila napade u dubinu bosanske teritorije. Osmanlije su to područje povratili tek u novom ratu, poslije čuvene Banjalučke bitke 1737. godine. Nakratko je područje Bosanske Kostajnice palo pod austrijsku vlast i za vrijeme Dubičkog rata, 1788. godine, a vraćeno je u sastav Bosanskog ejaleta 1796. godine.

U vrijeme kada je Napoleon nametnuo tzv. kontinentalnu blokadu, naglo je oživio karavanski promet iz Carigrada preko Bosne na Zapad, naročito pamuka. Tada se naglo razvijaju pojedina granična naselja preko kojih je išao promet, među njima i naselje preko puta Kostajnice, nazvano Bosanska Kostajnica. Pored nekoliko skela na Savi, na mjestu Bosanske Kostajnice nalazio se najvažniji prijelaz preko Une. Tu se razvija manje orijentalno urbano naselje (kasaba), sa privrednim središtem (čaršijom). Nešto kasnije je izgrađen i most preko Une. Dakle, Bosanska Kostajnica je faktički kao čaršija nastala početkom XIX stoljeća. Godine 1851. to je naselje već bilo toliko značajno da je odlukom Omer-paše Latasa proglašeno središtem kaze (kotara), sa nahijama (kotarskim ispostavama) Novi i Dubica. U Bosansku Kostajnicu se u drugoj polovici XIX stoljeća naselio veliki broj muhadžira (prognanika) iz Srbije, posebno nakon napuštanja Užica (1863.).

Austro-Ugarska okupaciona vojska zauzela je Bosansku Kostajnicu bez ikakvog otpora i tu uspostavila svoju vlast. Kaza Bosanska Kostajnica je preimenovana u kotar Bosansku Kostajnicu. Prema popisu stanovništva iz 1879., Bosanska Kostajnica je imala 218 kuća i 1123 stanovnika. Godine 1883. sagrađena je prva osnovna škola, te pošta i brzojav. Kostajnički kotar je ukinut 1895. godine, a njegova teritorija je raspoređena između dva novoosnovana kotara, Bosanskog Novog i Bosanske Dubice. Bosanska Kostajnica je ušla u sastav Novskog kotara, kasnije (između dva svjetska rata) sreza Bosanski Novi, odnosno općine Bosanski Novi (sve do novijeg vremena).

Slavni ljudi

DJOKO MAZALIĆ

Slikar Djoko Mazalic se rodio 23. aprila 1888. godine u Kostajnici. Otac Jovo, mu je umro dvije godine nakon njegovog rodenja a majka Stojanka, mu se preudala za glavnog preduzimaca, zbog cega su cesto mjenjali mjesto prebivališta pa je vec u sedmoj godini napustio Kostajnicu i živio u Prnjavoru, Prijedoru, Banja Luci, Trebinju, Dubrovniku i konacno u Sarajevu gdje su se zbog školovanja stalno naselili. U toku seljakanja završio je osnovnu školu u Prijedoru a gimnaziju zapoceo u Dubrovniku a završio u Sarajevu. Veoma rano je poceo slikati a prvu sliku je uradio u cetvrtom razredu osnovne škole. Prvi ucitelj u slikarskoj umjetnosti mu je bio Ferninand Velc, poznati ceški slikar koji mu je inace bio nastavnik u gimnaziji u Sarajevu kroz cijelo vrijeme pohadanja te škole. Za vrijeme svog školovanja Djoko je pokazao da je naslijedio osobine svog pradjeda Jovana koji je takodje bio samouki slikar i ikonopisac a zanat naucio u manastiru Moštanica od nekog kaludera, došljaka koji je u Moštanicu došao iz manastira u Komogovini. Nakon završene škole u Sarajevu, Djoko studira slikarstvo u Budimpešti (Academy of Fine Arts) kod poznatog profesora slikarstva T. Zempenzya gdje je diplomirao kao profesor slikarstva. Na pocetku prvog svjetskog rata Djoko Mazalica biva pritvoren u Aradu u Rumuniji a za vrijeme rata bio je porucnik u Austro-Ugarskoj vojsci od 1915-1918. Nakon rata vraca se u Sarajevo gdje je u narednim godinama imao izvrsnu slikarsku karijeru.

SVETOZAR BOROJEVIĆ - VON BOJNA

Svetozar Borojević je rodjen 13. decembra 1856. godine u selu Umetići pored Hrvatske Kostajnice. Otac Adam je služio u Austro Ugarskoj vojsci kao "Oberleutnant" i za svoje zasluge na forntu dobio srebrnu medalju za hrabrost. Nakon što je završio osnovno obrazovanje i Svetozar kreće očevim stopama i nastavlja školovanje u vojnim akademijama u Kemenitzu i Grazu. Njegova karijera kao oficira Austro Ugarske vojske kreće vrtoglavom brzinom. Svetozar se prvo iskazao u opsadi Sarajeva 1878. godine gdje je dobio i vojni Merit krst i promovisan u "Oberleutnanta". Nakon toga njegov talent za vojnu znanost i upornost su mu dali pristup Glavnoj komadni u Beču gdje je obučavan kao Glavni oficir. Izmedju 1887. i 1891. godine Svetozar već radi kao instuktor u vojnoj akademiji gdje je nakon par godina unapredjen u čin majora. Unapredjenja u veće činove se nižu tako reći iz dana u dan i već u novembru 1897. godine Svetozar dobija čin "Oberst". 1889. godine se ženi sa Leonitnom kćerkom jednog preminulog austro ugarskog oficira sa kojim ima sina Friedrich ili Fric koji je ime dobio po svom djedu. 1905. godine Svetozar je za zasluge na raznim frontovima od Ugarsko cara dobio plemeniti prefiks VON tako da je nadalje bio poznat po imenu Borojević Von Bojna.

Svoje umijeće i sposobnost ratnog taktičara Svetozar pokazuje na liniji fronta sa Italijom na Slovensko Italijanskoj granici. Kada je Italija 1915. godine proglasila rat sa Austro Ugarskom, carstvo nije bilo spremno da otvori novi front i Conrad Von Hotyendorf je zahtjevao da se vojska povuče i prepusti dobar dio Slovenije Italijanima. Svetozar se oštro pobunio takvoj odluci i sa svojih 30-40 bataljona i dalje ostao da brani Slovensku granicu ističući da će Slovenski borci hrabrost pokazati upravo na pragu svoje domovine. Njegov plan odbrane se izuzetno dopao caru i njegovim savjetodavcima tako da je Svetozar odmah preuzeo komandu nad frontu na rijeci Soči.

Svetozar sa svojih 30-40 bataljona uspješno odbio prvi napad italijanskog grofa Luigia Cadorne koji je predvodio čak 336 bataljona. Tokom rata su italijani ukupno još 11 puta neuspješno pokušali da izvrše ofanzivu i da slome otpor vojske Von Borojevića ali se na kraju ispostavilo da je Svetozar bio isuviše dobar taktičar. Tokom tih godina na italijanskom frontu Svetozar je promovisan više puta i na kraju dobio i čin Feldmarchala. Uz to je i dobio sve moguće medalje i odličja što je tada Austro Ugarska mogla da mu dodijeli. Slovenci su ga zavoljeli time što je odbranio granicu na rijeci Soči koja je bila simbol Slovenske kulture i države tako da ga je Ljubljana i nominovala za počasnog oslobodioca svih vremena a isto to su uradila još mnoga mjesta u Sloveniji kao što su Sežana, Kopriva i Karst.

Nakon što je dobio orden "Komandantski krst" Marije Terezije, Svetozar je imao pravo da zahtjeva da mu se pored imena stavi prefiks i "Freiherr" ili u njegovom slučaju Baron, pošto je već imao naziv Von. Ali, Borojević poznat po svojoj tvrdoglavosti i upornosti preskače taj naziv i zahtjeva naviv Grofa što m je dakako odbijeno jer su takav naziv dobijali samo istaknuti plemići Austro Ugarskog porijekla. Zbog svega toga, nakon pada Austro Ugarske i Svetozarovog penzionisanja 1918. on ostaje bez značajnih primanja i živi samo od skromne pomoći koju je dobijao kao vlasnik "Komandantskog krsta" Marije Terezije. Nakon rata je zatražio od Slovenskih vlasti da sa svojom vojskom preko Slovenije predje u Zagreb ali mu to nije dozvoljeno kao ni da se vrati bilo kako u novo-nastalu državu što ga je i dodatno dotuklo pa je preminuo u bolnici u Klagenfurtu 23. maja 1920. godine. u velikom siromaštvu i bijedi slomljenog duha i usamljen. Medju austrijskim vojnim redovima je kružila i priča da je izvršio i samoubistvo utapljanjem u Vrbskom jezeru.

Po mnogim vojnim analitičarima i istoričarima Svetozar Borojević Von Bojna, iako strog i odlučan oficir, je bio daleko najveći vojni stručnjak i strageg prvog svjetskog rata a to i potvrdjuju sva moguća odlikovanja i ordeni koje je Svetozar dobio za svoje zasluge u tom ratu. U jednom od njegovih pisama Generaloberstu Sarkoticu Svetozar je napisao: "Kada bih ja imao moć u čitavom bi čovječanstvu uveo red, disciplinu i zajednički timski rad. Tek bi tada vidjeli uspjeh koji bi stotinama puta bio veći od uobičajenog.

Braća FERHATOVIĆ

Tvornica plugova i ljevaonica zeljeza "Ferhatovic" osnovana je,u pocetku kao kovacka radionica, davne 1908.godine.Osnovali su je braca Rasim i Mehmed Ferhatovic.Tokom vremena osnovni proizvodni asortiman cinilo je 12 razlicitih tipova plugova,sijacica i kopacica.U to vrijeme tvornica plugova(locirana u Carsiji) i ljevaonica zeljeza(izgradjena nesto kasnije u blizini Meraje) bili su savremeni i moderni proizvodni pogoni.Ljevaonica je imala modernu kupolnu pec,a tvornica plugova automatske teske cekice,koje je pokretala para. Braca Ferhatovic su svoje proizvode plasirali u tadasnjoj Jugoslaviji i zemljema Balkana.Proizvodi ove tvornice dobijali su razne diplome i priznanja,kao sto su Zlatna kolajna na Zanatskoj poljoprivrednoj izlozbi u Sarajevu 24.09.1921.g., te na Medjunarodnoj izlozbi u Solunu 30.09.1935.g. prvu nagradu "Grand-Prix".

Rasim i Meho Ferhatovic,kao i jedan broj uglednih muslimana iz Bosanske Kostajnice,kao sto su Adil Golic,Rifat Dzafic,muhtar Mehmed Drljacic, godine 1945. odvedeni su od ustasa i ubijeni,a sahranjeni su na groblju Sv.Marije na Viktorovcu u Sisku.

Dana 23.08.1946.g. dijelom je konfiskovana,a dijelom nacionalizovana cjelokupna imovina brace Ferhatovic i do danas nije nista vraceno njohovim potomcima.

Nije grad

Kostajnica je općina, nije grad. Gradovi u RS sukladno Zakonu o lokalnoj samoupravi RS su: Banjaluka, Prijedor, Zvornik, Doboj, Istočno Sarajevo i Trebinje. --Zlatno krilo (razgovor) 13:48, 13. lipnja 2017. (CEST)

Pazi, jedno je po definiciji upravne organizacije (što je ono o čemu ti govoriš), a drugo je po definiciji urbanog zemljopisa - nije selo. Može biti mjesto, gradić, grad, velegrad, ovisno koliko je to naselje. Kubura (razgovor) 06:14, 3. srpnja 2017. (CEST)