Kabul: razlika između inačica
m r2.7.1) (robot Dodaje: or:କାବୁଲ |
Nema sažetka uređivanja |
||
| Redak 1: | Redak 1: | ||
{{dz}} |
{{dz}} |
||
{{Naselje |
|||
[[File:Kabul_TV_Hill_view.jpg|mini|240px|Kabul]] |
|||
| ime =Kabul |
|||
| ime_genitiv =Kabula |
|||
| izvorno_ime =کابل |
|||
| translit_jezik1 = |
|||
| translit_jezik1_vrsta = |
|||
| translit_jezik1_info = |
|||
| translit_jezik1_vrsta1 = |
|||
| translit_jezik1_info1 = |
|||
| translit_jezik1_vrsta2 = |
|||
| translit_jezik1_info2 = |
|||
| translit_jezik1_vrsta3 = |
|||
| translit_jezik1_info3 = |
|||
| translit_jezik1_vrsta4 = |
|||
| translit_jezik1_info4 = |
|||
| translit_jezik1_vrsta5 = |
|||
| translit_jezik1_info5 = |
|||
| translit_jezik1_vrsta6 = |
|||
| translit_jezik1_info6 = |
|||
| translit_jezik2 = |
|||
| translit_jezik2_vrsta = |
|||
| translit_jezik2_info = |
|||
| translit_jezik2_vrsta1 = |
|||
| translit_jezik2_info1 = |
|||
| translit_jezik2_vrsta2 = |
|||
| translit_jezik2_info2 = |
|||
| translit_jezik2_vrsta3 = |
|||
| translit_jezik2_info3 = |
|||
| translit_jezik2_vrsta4 = |
|||
| translit_jezik2_info4 = |
|||
| translit_jezik2_vrsta5 = |
|||
| translit_jezik2_info5 = |
|||
| translit_jezik2_vrsta6 = |
|||
| translit_jezik2_info6 = |
|||
| slika_panorama =Kabul_TV_Hill_view.jpg |
|||
| veličina_slike =250px |
|||
| opis_slike = |
|||
| slika_zastava = |
|||
| slika_zastava_veličina =150px |
|||
| slika_pečat = |
|||
| slika_pečat_veličina = |
|||
| slika_grb = |
|||
| slika_grb_veličina = |
|||
| slika_amblem_prazno = |
|||
| slika_amblem_prazno_veličina = |
|||
| slika_amblem_prazno_opis =Simbol |
|||
| slika_karta = |
|||
| veličina_karte = |
|||
| opis_karte = |
|||
| slika_karta1 = |
|||
| veličina_karte1 = |
|||
| opis_karte1 = |
|||
| slika_lokacijska_karta_država =Afganistan |
|||
| nadimak = |
|||
| geslo = |
|||
| širina-stupnjevi =34 |
|||
| širina-minute =32 |
|||
| širina-oznaka =N |
|||
| dužina-stupnjevi =69 |
|||
| dužina-minute =10 |
|||
| dužina-oznaka =E |
|||
| lokacija_ime =[[Popis država|Država]] |
|||
| lokacija_info =[[Datoteka:Flag of Afghanistan.svg|20px]] [[Afganistan]] |
|||
| lokacija1_ime =Pokrajina |
|||
| lokacija1_info =[[Kabul (pokrajina)|Kabul]] |
|||
| lokacija2_ime = |
|||
| lokacija2_info = |
|||
| lokacija3_ime = |
|||
| lokacija3_info = |
|||
| utemeljenje_ime = |
|||
| utemeljenje_datum = |
|||
| utemeljenje1_ime = |
|||
| utemeljenje1_datum = |
|||
| utemeljenje2_ime = |
|||
| utemeljenje2_datum = |
|||
| utemeljenje3_ime = |
|||
| utemeljenje3_datum = |
|||
| osnivač = |
|||
| nazvan_po = |
|||
| dijelovi = |
|||
| vrsta_dijelova = |
|||
| d1-d50 |
|||
| vrsta_vlasti = |
|||
| vlast_bilješke = |
|||
| titula_vođe =Gradonačelnik |
|||
| ime_vođe =Muhammad Yunus Nawandish |
|||
| stranka_vođe = |
|||
| titula_vođe1 = |
|||
| ime_vođe1 = |
|||
| titula_vođe2 = |
|||
| ime_vođe2 = |
|||
| titula_vođe3 = |
|||
| ime_vođe3 = |
|||
| titula_vođe4 = |
|||
| ime_vođe4 = |
|||
| površina_bilješke = |
|||
| površina_ukupna = |
|||
| površina_kopna = |
|||
| površina_vode = |
|||
| postotak_vode = |
|||
| površina_uža =275 [[Kilometar četvorni|km²]] |
|||
| površina_šira =425 [[Kilometar četvorni|km²]] |
|||
| površina_prazno1_ime = |
|||
| površina_prazno1 = |
|||
| površina_prazno2_ime = |
|||
| površina_prazno2 = |
|||
| visina = |
|||
| visina_izvor = |
|||
| visina_max = |
|||
| visina_min = |
|||
| stanovništvo_godina =2012. |
|||
| stanovništvo_bilješke = |
|||
| stanovništvo =3.289.000 |
|||
| stanovništvo_gustoća = |
|||
| stanovništvo_uže = |
|||
| stanovništvo_uže_gustoća = |
|||
| stanovništvo_šire = |
|||
| stanovništvo_šire_gustoća = |
|||
| stanovništvo_prazno1_ime = |
|||
| stanovništvo_prazno1 = |
|||
| stanovništvo_gustoća_prazno1 = |
|||
| stanovništvo_prazno2_ime = |
|||
| stanovništvo_prazno2 = |
|||
| stanovništvo_gustoća_prazno2 = |
|||
| vremenska_zona =UTC +4:30 |
|||
| utc_pomak =+4:30 |
|||
| vremenska_zona_DST =ne primjenjuje se |
|||
| utc_pomak_DST =+4:30 |
|||
| poštanski_broj = |
|||
| pozivni_broj = |
|||
| gradovi_prijatelji = |
|||
| prazno_ime = |
|||
| prazno_info = |
|||
| prazno1_ime = |
|||
| prazno1_info = |
|||
| prazno2_ime = |
|||
| prazno2_info = |
|||
| prazno3_ime = |
|||
| prazno3_info = |
|||
| prazno4_ime = |
|||
| prazno4_info = |
|||
| prazno5_ime = |
|||
| prazno5_info = |
|||
| prazno6_ime = |
|||
| prazno6_info = |
|||
| web_stranica = |
|||
| bilješke = |
|||
}} |
|||
'''Kabul''', glavni i najveći grad [[Afganistan]]a sa stanovništvom između oko tri milijuna ljudi. Dobio je ime po [[Kabul (rijeka)|rijeci]] na kojoj leži. |
'''Kabul''', glavni i najveći grad [[Afganistan]]a sa stanovništvom između oko tri milijuna ljudi. Dobio je ime po [[Kabul (rijeka)|rijeci]] na kojoj leži. |
||
Kulturno je i ekonomsko središte smješteno na 1800 m nadomorske visine, smješten između planine [[Hindukuš]] i rijeke Kabul. |
Kulturno je i ekonomsko središte smješteno na 1800 m nadomorske visine, smješten između planine [[Hindukuš]] i rijeke Kabul. |
||
==Povijest== |
|||
{{Mrva-grad-azija}} |
|||
Kabul je kroz povijest bio dio mnogih država koje su vladale prostorom srednje Azije i često je potpadao pod razne vjerske i kulturne utjecaje. Povijest grada se može pratiti oko 3500 godina kada je tamo postojalo svetište [[Perzija|perzijske]] vjere [[Zoroastrizam|zoroastrizma]], a u kasnijem razdoblju se širi [[budizam]] i [[hinduizam]]. Pokraj grada je tokom osvajanja prošao [[Aleksandar Makedonski]], ali nema izvještaja o njegovoj vlasti. Nakon Aleksandra su tim prostorom vladali [[Seleukidi]] i indijska država [[Maurya]]. U 2. st. pr.Kr. je grad postao dio [[Grčko-Baktrijsko Kraljevstvo|Grčko-Baktrijskog Kraljevstva]], a u 1. st. pr. Kr. dio [[Kušansko Kraljevstvo|Kušanskog Kraljevstva]]. 230. godine je postao dio perzijske dinastije [[Sasanidi|Sasanida]], a 642. je potpao pod islamsku vlast. Nakon toga je prostor grada postao nezavisan. U kasnijem razdoblju su gradom vladali [[Samanidi]], [[Gaznavidi]], [[Guridi]], [[Hidžidi]], [[Mongolsko Carstvo|Mongoli]], [[Timuridi]] i [[Mogulsko Carstvo|Moguli]]. Kabul je postao jedan od najvažnijih gradova Mogulskog Carstva. [[Babur]], osnivač Mogulskog Carstva i jedan od najvažnijih mogulskih kraljeva je jako volio Kabul i zatražio da u njemu bude sahranjen, te do danas postoji njegova grobnica u tzv. Baburovim vrtovima pokraj Kabula. |
|||
1747. je Kabul osvojio osnivač Afganistana [[Ahmad Shah Durrani]]. Krajem 19. st. su grad više puta napadali [[Velika Britanija|Britanci]] tokom britansko-afganistanskih ratova. Tokom kraljeva [[Amanullah Khan]]a i [[Zahir Shah]]a u 20. st. se grad razvija i grade škole, moderne palače i prometna infrastruktura. 1932. je otvoreno Sveučilište. Tokom 20. st. je sagrađen moderan grad. |
|||
Nakon državnog udara 1978. i [[Sovjetsko-afganistanski rat|sovjetske intervencije]] 1979. počinje dugotrajni rat tokom kojeg je Kabul prilično razrušen. Do 1989. su u gradu postojale sovjetske postrojbe i često je bio pod napadom pobunjenika. 1996. su zavladali [[Talibani]] i uveli strog islamistički režim. Početkom 2002. je međunarodna koalicija pod vodstom NATO saveza srušila Talibane i uspostavila vlast demokratski izabranog predsjednika Afganistana [[Hamid Karzai|Hamida Karzaija]]. Iako i dalje vlada nesigurnost, u novije vrijeme se grad obnavlja i modernizira. Od 2002. do 2007. je broj stanovnika narastao 7 puta (s 500.000 na 3.500.000) zbog povratka afganistanskih izbjeglica i doseljenja stanovništva iz dijelova Afganistana gdje još traju sukobi. |
|||
Međunarodna koalicija pod vodstvom [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]-a u novije vrijeme mnogo ulaže u modernizaciju grada. Arhitekt [[Hisham N. Ashkouri,]] je izradio projekt razvoja i modernizacije grada (Grad svjetla) kojim afganistanska vlada želi sagraditi moderan grad. |
|||
==Zemljopis== |
|||
Kabul je smješten u dolini rijeke [[Kabul (rijeka)|Kabul]] okruženoj planinama. Jedan je od najviših glavnih gradova na svijetu. Rijeka Kabul se ulijeva u rijeku [[Ind]]. Tokom sušne sezone nije veća od potoka, ali nakon topljenja ledenjaka u proljeće nabuja i vodostaj poraste nekoliko puta, te postaje plovna i čini afganistansku plovnu vezu s Indijskim oceanom preko rijeke Ind. |
|||
Klima je [[stepa|stepska]] s malo padalina. Zbog kontinentalnosti su velike godišnje razlike temperature (zimske temperature oko -15 do -20 °C, a ljetne do 30 °C). |
|||
==Stanovništvo== |
|||
Stanovništvo Kabula se brzo povećava. Od svrgavanja Talibana 2002. do 2007. je grad narastao 7 puta. Točan broj stanovnika nije poznat, te se pretpostavlja da ima oko 3.500.000 stanovnika. Stanovništvo je izrazito multietničko i multijezično, te su izmješane sve afganistanske etničke skupine. [[National Geographic]] procjenjuje da 45% stanovništva čine [[Tadžici]], 25% [[Hazari]], 25% [[Paštuni]], 2% [[Uzbeci]], 1% [[Baluči]], 1% [[Turkmeni]] i 1% [[Hindusi]]. |
|||
<ref>["2003 National Geographic Population Map" (PDF). Thomas Gouttierre, Center For Afghanistan Studies, University of Nebraska at Omaha; Matthew S. Baker, Stratfor. National Geographic Society. November 2003. Retrieved 2010-06-27.]</ref> |
|||
==Gospodarstvo== |
|||
Afganistan je jedna od najsiromašnijih država svijeta, ali se gospodarstvo u novije vrijeme brzo razvija, posebno u Kabulu u koji dolaze mnoge međunarodne investicije. Grade se i moderni hoteli i trgovački centri. |
|||
==Znamenitosti== |
|||
Značajan je Afganistanski nacionalni muzej u kojem postoje arheološki nalazi iz brojnih kultura koje su vladale Afganistanom, ali su tokom rata mnogi izlošci ukradeni. U gradu postoje brojne džamije (džamija Abdula Rahmana, Id Gah, Pul-e Khishti i Shah-Do Shamshira) i mauzoleji (grobnica [[Timur Shah Durrani]]ja, [[Abdur Rahman Khan]]a, [[Zahir Shah]]a, [[Nadir Shah]]a i [[Jamal-al-Din al-Afghani]]ja). Bivša kraljeva palača Darul Aman je u ruševinama, ali se planira obnoviti. U blizini grada su značajni Baburovi vrtovi s grobnicom [[Babur]]a, osnivača Mogulske dinastije. |
|||
==Izvori== |
|||
{{izvori}} |
|||
[[Kategorija:Glavni gradovi u Aziji]] |
[[Kategorija:Glavni gradovi u Aziji]] |
||
Inačica od 11. siječnja 2013. u 21:45
Ovo je glavno značenje pojma Kabul. Za druga značenja pogledajte Kabul (razdvojba).| Kabul کابل | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 34°32′N 69°10′E / 34.533°N 69.167°E | |
| Država | .svg){kind=small} Afganistan
|
| Pokrajina | Kabul |
| Vlast | |
| - Gradonačelnik | Muhammad Yunus Nawandish |
| Površina | |
| - Urbano područje | 275 km² |
| - Metropolitansko područje | 425 km² |
| Stanovništvo (2012.) | |
| - Grad | 3.289.000 |
| Vremenska zona | UTC +4:30 (UTC+4:30) |
| - Ljeto (DST) | ne primjenjuje se (UTC+4:30) |
| Zemljovid | |
  Kabul | |
Kabul, glavni i najveći grad Afganistana sa stanovništvom između oko tri milijuna ljudi. Dobio je ime po rijeci na kojoj leži.
Kulturno je i ekonomsko središte smješteno na 1800 m nadomorske visine, smješten između planine Hindukuš i rijeke Kabul.
Povijest
Kabul je kroz povijest bio dio mnogih država koje su vladale prostorom srednje Azije i često je potpadao pod razne vjerske i kulturne utjecaje. Povijest grada se može pratiti oko 3500 godina kada je tamo postojalo svetište perzijske vjere zoroastrizma, a u kasnijem razdoblju se širi budizam i hinduizam. Pokraj grada je tokom osvajanja prošao Aleksandar Makedonski, ali nema izvještaja o njegovoj vlasti. Nakon Aleksandra su tim prostorom vladali Seleukidi i indijska država Maurya. U 2. st. pr.Kr. je grad postao dio Grčko-Baktrijskog Kraljevstva, a u 1. st. pr. Kr. dio Kušanskog Kraljevstva. 230. godine je postao dio perzijske dinastije Sasanida, a 642. je potpao pod islamsku vlast. Nakon toga je prostor grada postao nezavisan. U kasnijem razdoblju su gradom vladali Samanidi, Gaznavidi, Guridi, Hidžidi, Mongoli, Timuridi i Moguli. Kabul je postao jedan od najvažnijih gradova Mogulskog Carstva. Babur, osnivač Mogulskog Carstva i jedan od najvažnijih mogulskih kraljeva je jako volio Kabul i zatražio da u njemu bude sahranjen, te do danas postoji njegova grobnica u tzv. Baburovim vrtovima pokraj Kabula.
1747. je Kabul osvojio osnivač Afganistana Ahmad Shah Durrani. Krajem 19. st. su grad više puta napadali Britanci tokom britansko-afganistanskih ratova. Tokom kraljeva Amanullah Khana i Zahir Shaha u 20. st. se grad razvija i grade škole, moderne palače i prometna infrastruktura. 1932. je otvoreno Sveučilište. Tokom 20. st. je sagrađen moderan grad.
Nakon državnog udara 1978. i sovjetske intervencije 1979. počinje dugotrajni rat tokom kojeg je Kabul prilično razrušen. Do 1989. su u gradu postojale sovjetske postrojbe i često je bio pod napadom pobunjenika. 1996. su zavladali Talibani i uveli strog islamistički režim. Početkom 2002. je međunarodna koalicija pod vodstom NATO saveza srušila Talibane i uspostavila vlast demokratski izabranog predsjednika Afganistana Hamida Karzaija. Iako i dalje vlada nesigurnost, u novije vrijeme se grad obnavlja i modernizira. Od 2002. do 2007. je broj stanovnika narastao 7 puta (s 500.000 na 3.500.000) zbog povratka afganistanskih izbjeglica i doseljenja stanovništva iz dijelova Afganistana gdje još traju sukobi.
Međunarodna koalicija pod vodstvom SAD-a u novije vrijeme mnogo ulaže u modernizaciju grada. Arhitekt Hisham N. Ashkouri, je izradio projekt razvoja i modernizacije grada (Grad svjetla) kojim afganistanska vlada želi sagraditi moderan grad.
Zemljopis
Kabul je smješten u dolini rijeke Kabul okruženoj planinama. Jedan je od najviših glavnih gradova na svijetu. Rijeka Kabul se ulijeva u rijeku Ind. Tokom sušne sezone nije veća od potoka, ali nakon topljenja ledenjaka u proljeće nabuja i vodostaj poraste nekoliko puta, te postaje plovna i čini afganistansku plovnu vezu s Indijskim oceanom preko rijeke Ind.
Klima je stepska s malo padalina. Zbog kontinentalnosti su velike godišnje razlike temperature (zimske temperature oko -15 do -20 °C, a ljetne do 30 °C).
Stanovništvo
Stanovništvo Kabula se brzo povećava. Od svrgavanja Talibana 2002. do 2007. je grad narastao 7 puta. Točan broj stanovnika nije poznat, te se pretpostavlja da ima oko 3.500.000 stanovnika. Stanovništvo je izrazito multietničko i multijezično, te su izmješane sve afganistanske etničke skupine. National Geographic procjenjuje da 45% stanovništva čine Tadžici, 25% Hazari, 25% Paštuni, 2% Uzbeci, 1% Baluči, 1% Turkmeni i 1% Hindusi. [1]
Gospodarstvo
Afganistan je jedna od najsiromašnijih država svijeta, ali se gospodarstvo u novije vrijeme brzo razvija, posebno u Kabulu u koji dolaze mnoge međunarodne investicije. Grade se i moderni hoteli i trgovački centri.
Znamenitosti
Značajan je Afganistanski nacionalni muzej u kojem postoje arheološki nalazi iz brojnih kultura koje su vladale Afganistanom, ali su tokom rata mnogi izlošci ukradeni. U gradu postoje brojne džamije (džamija Abdula Rahmana, Id Gah, Pul-e Khishti i Shah-Do Shamshira) i mauzoleji (grobnica Timur Shah Durranija, Abdur Rahman Khana, Zahir Shaha, Nadir Shaha i Jamal-al-Din al-Afghanija). Bivša kraljeva palača Darul Aman je u ruševinama, ali se planira obnoviti. U blizini grada su značajni Baburovi vrtovi s grobnicom Babura, osnivača Mogulske dinastije.
Izvori
- ↑ ["2003 National Geographic Population Map" (PDF). Thomas Gouttierre, Center For Afghanistan Studies, University of Nebraska at Omaha; Matthew S. Baker, Stratfor. National Geographic Society. November 2003. Retrieved 2010-06-27.]