Neobizantska arhitektura

Stil u arhitekturi 19. i 20. stoljeća.

Neobizantski stil u Europi

Neobizantski stil široko je raširen od sredine 19. stoljeća u arhitekturi zemalja s brojnim ili većinskim pravoslavnim stanovništvom. Najčešće su sakralne građevine projektirane i građene u neobizantskom stilu, no katkada i javni pa i stambeni objekti. Krajem 19. stoljeća stil se pojavljuje i u sakralnoj arhitekturi katoličke crkve u zapadnoj Europi i europeiziranim društvima posvuda po svijetu. Glavni poticaj širenju neobizantskoga stila predstavljale su publikacije o ključnim spomenicima bizantske arhitekture Grčke i Konstantinopola. S buđenjem nacionalnih pokreta u pravoslavnim zemljama regionalne varijante neobizantskog stila (ruska, srpska, bugarska, grčka, itd.) počinju se smatrati nacionalnim arhitektonskim stilovima.

Neobizantski stil u Hrvatskoj

Neobizantski stil u javlja se u Hrvatskoj sredinom 19. stoljeća vezano gotovo isključivo uz građevine (crkve, parohijske i općinske zgrade) Srpske pravoslavne crkve. Ključni predstavnik neobizantskog stila u ranoj, romantičarskoj fazi hrvatske arhitekture bio je Franjo Klein, autor projekta za crkvu Preobraženja Gospodnjeg u Zagrebu. Nakon što je 1883-84. Herman Bollé projektirao novu unutrašnju opremu crkve Preobraženja Gospodnjeg u Zagrebu ovaj arhitekt postaje glavnim predstavnikom neobizantskog stila u Hrvatskoj. Povjerena mu je gradnja kapele Kukulj na zagrebačkom groblju Mirogoj, restauracija Saborne crkve u Pakracu, manastira Grgetega na Fruškoj gori, gdje, u manastiru Krušedolu podiže spomenik srpskom kralju Milanu Obrenoviću. Rusku verziju neobizantskog stila u hrvatsku arhitekturu unosi Janko Holjac svojim projektima za restauraciju saborne crkve u Plaškom i nove grkokatoličke crkve u Petrovcima.

Izvori

• Mitropolit Jovan Pavlović, Dragan Damjanović, Nikolaj Muhin, Irina Buseva Davidova, Srpska pravoslavna crkvena opština i saborna crkva Preobraženja Gospodnjeg u Zagrebu, Preobraženi hram, Eparhijski upravni odbor Eparhije zagrebačko - ljubljanske, Zagreb, 2008., str. 11-32. (ISBN 978-953-98867-5-0)
• Arhitektura ikonostasa u opusu Hermana Bolléa, Prostor, Znanstveni časopis za arhitekturu i urbanizam br. 18 (2010), 1 (39); Zagreb, 2010., str. 62 – 79.
• Stilsko rješenje arhitekta Janka Holjca za gradnju pravoslavne Saborne crkve u Plaškom i grkokatoličke župne crkve u Petrovcima, Prostor, Znanstveni časopis za arhitekturu i urbanizam br. 12 (2004), 1 (27), Zagreb, 2004., str. 67 – 75.
• Dragan Damjanović, Herman Bollé, Josip Bauer i kapela svetih Petra i Pavla na Mirogoju. // Peristil : zbornik radova za povijest umjetnosti. 52 (2009) ; 151-164