Stuarti
Dinastija Stuart | |
---|---|
Grb klana Stewart | |
Država | Škotska Engleska Irska Velika Britanija |
Etničko podrijetlo | Škoti |
Matična kuća | klan Stewart |
Mlađe linije | Stuarti od Darnleyja Stuarti od Dvorca Stuart |
Naslovi | Kralj Škotske Kralj Engleske Kralj Irske Kralj Velike Britanije Veliki namjesnik Škotske |
Osnutak | oko 1150. |
Osnivač | Walter Fitzalan |
Svrgnuće | 1714. |
Zadnji vladar | Ana, kraljica Velike Britanije |
Dinastija Stuart je bila škotska plemićka i kasnije kraljevska dinastija, koja je vladala Škotskom (1371. – 1649. i 1660. – 1714.), Engleskom i Irskom (1603. – 1649. i 1660. – 1714.). Prvobitno je bila nazvana Stewart, a ime dinastije je galicizirano u 16. stoljeću, za vrijeme boravka Marije Stuart u Francuskoj.[1]
Stuarti su bili podrijetlom iz pokrajine Bretanje u današnoj Francuskoj. Prvi poznati predak obitelji Stuart, bio je Flaald I. ili Flaithri I. († oko 1080.), koji je bio dvorjanin gospodara Dola u Bretanji. Njegov unuk, Flaald II. ili Flaithri II. († oko 1114.) preselio se, kao pristaša engleskog kralja Henrika I. (1100. – 1135.), u Englesku.[2] U 12. stoljeću postali su škotska feudalna obitelj, čiji je član, Walter I. Stewart, za vladavine škotskog kralja Davida I., dobio naslov i funkciju velikog namjesnika Škotske (eng. High Stewart), koja je od 1157. godine postala nasljedna čast u obitelji.[3]
Na škotsko prijestolje došli su 1371. godine, kada je krunu Škota naslijedio Robert II., sin velikog namjesnika Škotske Waltera Stuarta († 1326.) i Marjorie, kćerke škotskog kralja Roberta I. Brucea († 1329.).[4]
Izravna muška linija izumrla je smrću Jakova V. 1542. godine. Međutim, kako je njegovu kćer Mariju, nakon njene abdikacije 1567. godine,[5] naslijedio njen jedini sin, Jakov VI., rođen iz njenog drugog braka s Henrikom Stuartom, dinastija je ostala nepromijenjena.
Stuarti su nakon izumruća engleske dinastije postavili pravo i na englsku krunu. Godine 1603. umire Elizabeta I. ne ostavivši potomke. Kako je ona bila posljednji predstavnik Tudora, a njen najbliži srodnik Jakov VI. Škotski (kao engleski kralj Jakov I.), praunuk njene tetke Margarete Tudor, Stuarti su zasjeli i na englesko-irski tron.
Tijekom engleskog građanskog rata (1642. – 1649.), kralj Karlo I. († 1649.) izgubio je krunu i život; dinastija je svrgnuta i proglašena je republika pod vodstvom Olivera Cromwella, vođe parlamentarnih snaga. Njegov sin Karlo II. zadržao je titulu škotskog kralja, međutim 1651. porazio ga je Cromwell te je bio prisiljen izbjeći u Francusku. Godine 1660. monarhija je restaurirana te je Karlo II. okrunjen za kralja.[6]
Karla II. naslijedio je 1685. godine brat Jakov II. (Jakov VII. Škotski), koji je zbog širenja katolicizma u zemlji izazvao otpor engleskog parlamenta, koji je nato krunu predao nizozemskom namjesniku Vilimu Oranskom i njegovoj supruzi Mariji II. Stuart, starijoj kćerki Jakova II.[1] Svi kasniji napori Jakova II., u razdoblju 1689. – 1691., da ponovno stekne englesko prijestolje ostali su bez uspjeha.[7]
Krune Engleske i Škotske Stuarti će nositi sve do 1707. godine, kada se Kraljevina Škotska i Kraljevina Engleska i parlamentarno ujedinjuju u kraljevinu Veliku Britaniju. Prvi, jedini i posljednji Stuart na britanskom prijestolju bila je kraljica Ana († 1714.), mlađa kći Jakova II. Budući da je ona nadživjela svu svoju djecu, a njen rođak i prethodnik Vilim III. Oranski nije imao djece, kruna je otišla Hannoverima, potomcima Anine pratetke Elizabete Stuart.
Za razliku od Tudora, Stuarti nisu u potpunosti izumrli smrću posljednjeg vladara iz te obitelji. Nakon smrti Jakova II. 1701. godine, zahtjev za engleskom, irskom i škotskom kraljevskom krunom prešao je na njegova sina Jamesa Francisa Edwarda (1688. – 1766.), zvanog Stari pretendent, a nakon njegove smrti pravo na nasljeđe tražio je njegov sin Charles Edward Stuart (1720. – 1788.), poznat kao Mlađi Pretendent. Smrću njegova brata kardinala Henryja Benedicta (1725. – 1807.) izumrla je kraljevska loza Stuarta. Obitelj je preživjela u muškoj lozi preko nezakonitih sinova Karla II. i Jakova II.
- Alan fitz Flaad
- William FitzAlan, lord od Oswestrya
- William Fitz Alan, 1. lord od Oswestrya i Cluna
- William Fitz Alan, 2. lord od Oswestrya i Cluna
- John Fitzalan, lord od Oswestrya
- John FitzAlan, 6. grof od Arundela
- Dinastija FitzAlan
- John FitzAlan, 6. grof od Arundela
- William Fitz Alan, 1. lord od Oswestrya i Cluna
- Jordan fitz Alan, senešal od Dola
- Walter fitz Alan, 1. veliki namjesnik Škotske
- Alan fitz Walter, 2. veliki namjesnik Škotske
- Walter Stewart, 3. veliki namjesnik Škotske
- Alexander Stewart, 4. veliki namjesnik Škotske
- James Stewart, 5. veliki namjesnik Škotske
- Walter Stewart, 6. veliki namjesnik Škotske
- Robert II., kralj Škotske
- John Stewart of Ralston
- Walter Stewart, 6. veliki namjesnik Škotske
- John Stewart of Bonkyll
- Alexander Stewart of Bonkyll
- grofovi od Angusa (izumrli 1361.)
- Alan Stewart of Dreghorn
- Stewart of Darnley
- grofovi od Lennoxa
- Stewart of Garlies
- grofovi od Gallowaya
- Stewart of Burray
- Stewart of Physgill (Phisgal)
- Stewart of Minto
- lordovi Blantyre
- Stewart of Tongrie
- Stewart of Barclye
- Stewart of Darnley
- Walter Stewart of Garlies and Dalswinton
- John Stewart of Dalswinton
- Walter Stewart of Garlies and Dalswinton
- John Stewart of Dalswinton
- James Stewart of Pearston
- Stewart of Pearston
- Stewart of Lorn
- klan Stewart of Appin
- grofovi od Atholla
- grofovi od Buchana
- grofovi od Traquaira (nezakoniti)
- Stewart of Lorn
- Stewart of Pearston
- John Stewart of Daldon
- Robert Stewart of Daldowie
- Alexander Stewart of Bonkyll
- James Stewart, 5. veliki namjesnik Škotske
- Walter Bailloch
- grofovi od Menteitha
- Robert Stewart, lord od Darnleya
- Alexander Stewart, 4. veliki namjesnik Škotske
- Walter Stewart, 3. veliki namjesnik Škotske
- Alan fitz Walter, 2. veliki namjesnik Škotske
- Simon fitz Alan
- klan Boyd
- William FitzAlan, lord od Oswestrya
- Robert II., kralj Škotske
- Robert III., kralj Škotske
- David Stewart, vojvoda od Rothesaya
- Jakov I., kralj Škotske
- Alexander Stewart, vojvoda od Rothesaya
- Jakov II., kralj Škotske
- Jakov III., kralj Škotske
- Jakov IV., kralj Škotske
- James, vojvoda od Rothesaya
- Arthur Stewart, vojvoda od Rothesaya
- Jakov V., kralj Škotske
- James, vojvoda od Rothesaya
- Arthur, vojvoda od Albanyja
- Marija I., kraljica Škotske
- Alexander Stewart, vojvoda od Rossa
- James Stewart, vojvoda od Rossa
- John Stewart, grof od Mara
- Jakov IV., kralj Škotske
- Alexander Stewart, vojvoda od Albanyja
- Alexander Stewart, biskup Moreya
- John Stewart, vojvoda od Albanyja
- David Stewart, grof od Moraya
- John Stewart, grof od Mara
- Jakov III., kralj Škotske
- Sir John Stewart (nezakonit)
- Stewart of Ballechin
- Walter, lord od Fifea
- Robert Stewart, vojvoda od Albanyja
- Murdoch Stewart, vojvoda od Albanyja
- Robert Stewart
- Walter Stewart
- lordovi Avandale
- lordovi Stuart of Ochiltree
- baruni Castle Stewart
- grofovi Castle Stewart
- baruni Castle Stewart
- lordovi Stuart of Ochiltree
- lordovi Avandale
- Alasdair Stewart
- James Mor Stewart
- James "Beg" Stewart (nezakonit)
- Stewart of Balquhidder
- Stewart of Ardvorlich
- Stewart of Glen Buckie
- Stewart of Gartnafuaran
- Stewart of Annat
- Stewart of Balquhidder
- James "Beg" Stewart (nezakonit)
- John Stewart, grof od Buchana
- Robert Stewart, grof od Rossa
- Murdoch Stewart, vojvoda od Albanyja
- Alexander Stewart, grof od Buchana, Vuk od Badenocha
- nezakoniti potomci
- Stewart of Atholl
- nezakoniti potomci
- David Stewart, grof od Strathearna
- Walter Stewart, grof od Atholla
- Alan Stewart, 4. grof od Caithnessa
- David Stewart, gospodar od Atholla
- John Stewart, šerif od Butea (nezakonit)
- klan Stuart of Bute
- Robert III., kralj Škotske
Potomci obitelji Stewart of Darnley (Stewart of Lennox)
- Henry Stuart, lord Darnley, suprug kraljice Marije
- Jakov VI. i I.
- Henry Frederick, princ od Walesa
- Karlo I., kralj Engleske
- Karlo II., kralj Engleske
- James Scott, 1. vojvoda od Monmoutha (nezakonit)
- vojvode od Buccleucha
- Charles FitzCharles, 1. grof od Plymoutha (nezakonit)
- Charles FitzRoy, 2. vojvoda od Clevelanda (nezakonit)
- vojvode od Clevelanda (izumrli 1774.)
- Henry FitzRoy, 1. vojvoda od Graftona (nezakonit)
- vojvode od Graftona
- George FitzRoy, 1. vojvoda od Northumberlanda (nezakonit)
- Charles Beauclerk, 1. vojvoda od St Albansa (nezakonit)
- vojvode od St Albansa
- Charles Lennox, 1. vojvoda od Richmonda (nezakonit)
- vojvode od Richmonda, Lennoxa i Gordona
- James Scott, 1. vojvoda od Monmoutha (nezakonit)
- Jakov II., kralj Engleske
- Charles Stuart, vojvoda od Cambridgea
- James Stuart, vojvoda od Cambridgea
- Charles Stuart, vojvoda od Kendala
- Edgar, vojvoda od Cambridgea
- Charles Stuart, vojvoda od Cambridgea
- Jakov Franjo Edvard Stuart
- James FitzJames, 1. vojvoda od Berwicka (nezakonit)
- Dinastija FitzJames
- vojvode od Berwicka
- vojvode od Fitz-Jamesa (izumrli 1967.)
- Dinastija FitzJames
- Henry FitzJames (nezakonit)
- Henry Stuart, vojvoda od Gloucestera
- Karlo II., kralj Engleske
- Robert Stuart, vojvoda od Kintyre i Lorne
- Jakov VI. i I.
Spomenik kraljevskim Stuartima
- ↑ a b House of Stuart na Britannica Online Encyclopedia
- ↑ Stuart - Hrvatska enciklopedija
- ↑ Stuarti - Britannica Online
- ↑ Opća enciklopedija, sv. VII., str. 707.
- ↑ Opća i nacionalna enciklopedija u 20 svezaka, sv. IX., str. 262.
- ↑ Opća i nacionalna encikopedija u 20 svezaka, sv. X., str. 168.-169.
- ↑ Opća i nacionalna enciklopedija u 20 svezaka, sv. IX., str. 263.
- Opća enciklopedija, sv. VII., JLZ, Zagreb, 1981.
- Opća i nacionalna enciklopedija u 20 svezaka, sv. IX., Pro Leksis, Zagreb, 2006. ISBN 953-7224-09-0
- Opća i nacionalna encikopedija u 20 svezaka, sv. X., Pro Leksis, Zagreb, 2006. ISBN 953-7224-10-4