Osnovna lista lijekova Svjetske zdravstvene organizacije
Osnovna lista lijekova Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) prvi put je objavljena 1977. godine s 204 farmaceutska lijeka.[1] Popis se ažurira svake dvije godine. Do 2016. godine najmanje 156 zemalja izradilo je nacionalne liste osnovnih (esencijalnih) lijekova prema modelu SZO.[2] Nacionalne liste sadrže između 334 i 580 lijekova.[3]
U travnju 2015. Svjetska zdravstvena organizacija objavila je 19. izdanje popisa za odrasle i 5. izdanje popisa za djecu.[4][5] Popis koji slijedi temelji se na tom izdanju popisa za odrasle. Znak † dodan je uz lijekove na komplementarnoj listi; za ove je lijekove potrebna posebna dijagnostika, nadzor ili obuka, a stavka može biti navedena kao komplementarna i zbog većih troškova ili slabijeg odnosa cijena/dobrobit.
To su lijekovi koji zadovoljavaju prioritetne zdravstvene potrebe stanovništva.[6] Pacijenti trebaju imati pristup lijekovima s ove liste u svakom trenutku u dovoljnim količinama. Cijene bi trebale biti na općenito pristupačnim razinama.[7]
Od 2007. godine objavljuje se posebna lista lijekova namijenjenih dječjim pacijentima.[8]
I popisi lijekova za odrasle i djecu Svjetske zdravstvene organizacije sadrže oznaku koja označava, da je određeni lijek "komplementaran", stoga u suštini postoje dva popisa, "osnovni popis" i "komplementaran popis". Temeljni popis predstavlja popis minimalnih potreba za lijekovima za osnovni zdravstveni sustav, navodeći najučinkovitije, najsigurnije i najisplativije lijekove za prioritetna stanja. Prioritetni uvjeti odabiru se na temelju sadašnje i procijenjene buduće važnosti za javno zdravlje, te potencijala za sigurno i troškovno učinkovito liječenje.
Na komplementarnoj listi nalaze se osnovni lijekovi za prioritetne bolesti. U slučaju sumnje, lijekovi se također mogu navesti kao komplementarni na temelju viših troškova ili manje atraktivne troškovne učinkovitosti u različitim okruženjima. Popis je važan jer čini temelj nacionalne politike o lijekovima u više od 155 zemalja, kako u razvijenom svijetu tako i u zemljama u razvoju. Mnoge vlade pozivaju se na preporuke Svjetske zdravstvene organizacije kada donose odluke o zdravstvenim izdacima. Države se potiče da pripreme vlastitu osnovnu listu lijekova uzimajući u obzir lokalne prioritete. Preko 150 zemalja objavilo je službeni popis osnovnih lijekova,[9] uključujući i Hrvatsku.
- Halothan
- Izofluran
- Dušikov oksid
- Kisik
- Ketamin
- Propofol[note 1]
- Bupivakain
- Lidokain
- Lidokain + adrenalin
- Efedrin† (nije lokalni anestetik, uključen u ovaj popis za prevenciju hipotenzije povezane sa spinalnom anestezijom tijekom carskog reza)
- Acetilsalicilna kiselina ( aspirin )
- Ibuprofen
- Paracetamol[note 2] (acetaminofen)
- Amitriptilin
- Ciklizin
- Deksametazon
- Diazepam
- natrijev dokusat
- Fluoksetin
- Haloperidol
- Hioscin-butil bromid
- Hioscin hidrobromid
- Laktuloza
- Loperamid
- Metoklopramid
- Midazolam
- Ondansetron
- Sena
- Acetilcistein
- Atropin
- Kalcijev glukonat
- Metiltioninijev klorid (metilen plavo)
- Nalokson
- Penicilamin
- Prusko plava
- Natrijev nitrit
- Natrijev tiosulfat
- Deferoksamin†
- Dimerkaprol†
- Fomepizol†
- Natrijev kalcijev edetat†
- Sukcimer†
- Karbamazepin
- Diazepam
- Lorazepam
- Magnezijev sulfat[note 5]
- Fenobarbital
- Fenitoin
- Valproinska kiselina (natrij valproat)
- Etosuksimid†
- Albendazol
- Levamisol
- Mebendazol
- Niclosamide
- Praziquantel
- Pyrantel
- Albendazol
- Dietilkarbamazin
- Ivermektin
- Praziquantel
- Triklabendazol
- Oksamnikvin†
- Amoksicilin
- Amoksicilin + klavulanska kiselina
- Ampicilin
- Benzatin benzilpenicilin
- Benzilpenicilin
- Kefaleksin
- Kefazolin[note 6]
- Kefiksim[note 7]
- Keftriakson[note 8]
- Kloksacilin
- Fenoksimetilpenicilin (penicilin V)
- Prokain-benzilpenicilin[note 9]
- Kefotaksim†[note 10]
- Keftazidim†
- Imipenem + cilastatin†[note 11]
- Azitromicin[note 12]
- Kloramfenikol
- Ciprofloksacin
- Klaritromicin[note 13]
- Doksiciklin
- Eritromicin
- Gentamicin
- Metronidazol
- Nitrofurantoin
- Spektinomicin
- Sulfametoksazol + trimetoprim
- Trimetoprim
- Klindamicin†
- Vankomicin†
- Klofazimin
- Dapson
- Rifampicin
- Etambutol
- Etambutol + izoniazid
- Etambutol + izoniazid + pirazinamid + rifampicin
- Etambutol + izoniazid + rifampicin
- Isoniazid
- Izoniazid + pirazinamid + rifampicin
- Izoniazid + rifampicin
- Pirazinamid
- Rifabutin[note 14]
- Rifampicin
- Rifapentin[note 15]
- Amikacin†
- Bedakvilin†
- Kapreomicin†
- Cikloserin[note 16]
- Delamanid†
- Ethionamide†[note 17]
- Kanamycin†
- Levofloksacin†[note 18]
- Linezolid†
- p-aminosalicilna kiselina†
- Streptomicin†
- Amfotericin B
- Klotrimazol
- Flukonazol
- Flucitozin
- Grizeofulvin
- Nistatin
- Natrijev jodid†
- Aciklovir
- Abakavir (ABC)
- Lamivudin (3TC)
- Stavudin (d4T)
- Tenofovirdizoproksil fumarat (TDF)
- Zidovudin (ZDV ili AZT)
- Efavirenz (EGV ili EFZ)
- Nevirapin (NVP)
- Atazanavir
- Darunavir
- Lopinavir / ritonavir (LPV / r)
- Ritonavir
- Sakinavir (SQV)
- Abakavir / lamivudin
- Efavirenz + emtricitabin[note 19] + tenofovir
- Emtricitabin[note 19] + tenofovir
- Lamivudin + nevirapin + stavudin
- Lamivudin + nevirapin + zidovudin
- Lamivudin / zidovudin
- — inhibitori nukleozidne / nukleotidne reverzne transkriptaze
- Entekavir
- Tenofovirdizoproksil fumarat (TDF)
- — inhibitori nukleotidne polimeraze
- Sofosbuvir
- — Inhibitori proteaze
- Simeprevir
- — inhibitori NS5A
- Daklatasvir
- — inhibitori nukleozidne polimeraze
- Dasabuvir
- — ostali antivirusni lijekovi
- — Kombinacije fiksnih doza
- Ledipasvir + Sofosbuvir
- Ombitasvir + Paritaprevir + ritonavir
- Diloksanid
- Metronidazol
- Amfotericin B
- Miltefozin
- Paromomicin
- Natrijev stiboglukonat ili megluminski antimon
- Amodiaquine[note 24]
- Artemetar[note 25]
- Artemetar / lumefantrin[note 26]
- Artezunat[note 27]
- Artezunat / amodiaquin[note 28]
- Artesunat / meflokin
- Klorokin[note 29]
- Doksiciklin[note 30]
- Meflokin[note 31]
- Primakin[note 32]
- Kinin[note 33]
- Sulfadoksin / pirimetamin[note 34]
- Pirimetamin
- Sulfadiazin
- Sulfametoksazol / trimetoprim
- Pentamidin†
- Benznidazol
- Nifurtimox
- Acetilsalicilna kiselina (Aspirin)
- Ibuprofen
- Paracetamol
- Azatioprin†
- Ciklosporin†
- Svetransretinoična kiselina (tretinoin)†
- Alopurinol†
- Asparaginaza†
- Bendamustin†
- Bleomicin†
- Kalcijev folinat†
- Kapecitabin†
- Karboplatin†
- Hlorambucil†
- Cisplatin†
- Ciklofosfamid†
- Citarabin†
- Dakarbazin†
- Daktinomicin†
- Daunorubicin†
- Docetaksel†
- Doksorubicin†
- Etopozid†
- Fludarabin†
- Fluorouracil†
- Filgrastim†
- Gemcitabin†
- Hidroksikarbamid†
- Ifosfamid†
- Imatinib†
- Irinotekan†
- Merkaptopurin†
- Mezna†
- Metotreksat†
- Oksaliplatin†
- Paklitaksel†
- Prokarbazin†
- Rituksimab†
- Tioguanin†
- Trastuzumab†
- Vinblastin†
- Vinkristin†
- Vinorelbin†
- Anastrozol†
- Bikalutamid†
- Deksametazon†
- Hidrokortizon†
- Leuprorelin†
- Metilprednizolon†
- Prednizolon†
- Tamoksifen†
- Biperiden
- Karbidopa / levodopa ( levodopa + karbidopa )
- Željezove soli
- Željezove soli + folna kiselina
- Folna kiselina
- Hidroksokobalamin
- Enoksaparin
- Heparin natrij
- Phytomenadione
- Protamin sulfat
- Traneksamska kiselina
- Varfarin
- Desmopresin†
- Deferoksamin†[note 40]
- Hidroksikarbamid†
- Svježe smrznuta plazma
- Koncentrati trombocita
- Eritrociti
- Puna krv
- Rho (D) imunoglobulin
- Antirabični imunoglobulin
- Antitetanus imunoglobulin
- Normalni humani imunoglobulin†
- Faktor koagulacije VIII†
- Faktor koagulacije IX†
- Dextran 70[note 41]
- Bisoprolol[note 42]
- Gliceril trinitrat
- Izosorbid dinitrat
- Verapamil
- Bisoprolol[note 42]
- Digoksin
- Adrenalin (adrenalin)
- Lidokain
- Verapamil
- Amiodaron†
- Amlodipin
- Bisoprolol[note 42]
- Enalapril
- Hidralazin[note 43]
- Hidroklorotiazid
- Metildopa[note 44]
- Natrijev nitroprusid†
- Bisoprolol[note 42]
- Digoksin
- Enalapril
- Furozemid
- Hidroklorotiazid
- Spironolakton
- Dopamin†
- Acetilsalicilna kiselina (aspirin)
- Klopidogrel
- Streptokinaza†
- Simvastatin[note 45]
- Mikonazol
- Selenijev sulfid
- Natrijev tiosulfat
- Terbinafin
- Mupirocin
- Kalijev permanganat
- Srebrov sulfadiazin
- Betametazon
- Kalamin
- Hidrokortizon
- Benzoil peroksid
- Katran
- Fluorouracil
- Podofilna guma
- Salicilna kiselina
- Urea
- Benzil benzoat
- Permetrin
- Fluorescein
- Tropikamid
- Amidotrizoat
- Barijev sulfat
- Iohexol
- Meglumin -iotroksat†
- Klorheksidin
- Etanol
- Povidon-jod
- Trljanje ruku alkoholom
- Osnovni spoj klora
- Kloroksilenol
- Glutaral
- Amilorid
- Furozemid
- Hidroklorotiazid
- Manitol
- Spironolakton
- Enzimi gušterače†
- Omeprazol
- Ranitidin
- Deksametazon
- Metoklopramid
- Ondansetron
- Sulfazalazin
- Hidrokortizon†
- Sena
- Oralne rehidracijske soli
- Cinkov sulfat[note 46]
- Fludrokortizon
- Hidrokortizon
- Etinilestradiol / levonorgestrel
- Etinilestradiol / noretisteron
- Levonorgestrel
- Estradiol cipionat + medroksiprogesteron acetat
- Medroksiprogesteron acetat
- Norethisteron enanthate
- IUD s bakrom
- IUD s progestagenom
- Kondomi
- Dijafragme
- Etonogestrel - otpuštajući implantati
- Levonorgestrel - otpuštajući implantat
- Progesteron vaginalni prsten
- Gliklazid[note 47]
- Glukagon
- Injekcije inzulina (topljive)
- Interfazinski inzulin
- Metformin
- Klomifen†
- Medroksiprogesteron acetat
- Levotiroksin
- Natrijev jodid
- Propiltiouracil
- Lugolova otopina†
- Tuberculin, čisti proteinski derivat (PPD)
- Antivenom-imunoglobulin[note 48]
- Difterija-antitoksin
- BCG
- Cjepivo protiv kolere[note 49]
- Cjepivo protiv difterije
- Tip cjepiva protiv Haemophilus influenzae
- Cjepivo protiv hepatitisa A[note 49]
- Cjepivo protiv hepatitisa B
- HPV cjepivo
- Cjepivo protiv gripe
- Cjepivo protiv japanskog encefalitisa[note 50]
- Cjepivo protiv velikih boginja
- Cjepivo protiv meningokoknog meningitisa[note 49]
- Cjepivo protiv zaušnjaka
- Cjepivo protiv hripavca
- Pneumokokno cjepivo
- Cjepivo protiv dječje paralize
- Cjepivo protiv bjesnoće[note 49]
- Cjepivo protiv rotavirusa
- Cjepivo protiv rubeole
- Cjepivo protiv tetanusa
- Cjepivo protiv krpeljnog encefalitisa[note 50]
- Vakcina protiv tifusa[note 49]
- Cjepivo protiv vodenih kozica
- Cjepivo protiv žute groznice[note 50]
- Atrakurij
- Neostigmin
- Suksametonij
- Vekuronij
- Piridostigmin†
- Aciklovir
- Azitromicin
- Gentamicin
- Ofloksacin
- Tetraciklin
- Prednizolon
- Tetrakain
- Acetazolamid
- Latanoprost
- Pilokarpin
- Timolol
- Bevakizumab†
- Nifedipin
- Otopina za intraperitonealnu dijalizu (odgovarajući pripravci)†
- Klorpromazin
- Flufenazin
- Haloperidol
- Risperidon
- Klozapin†
- Amitriptilin
- Fluoksetin
- Karbamazepin
- Litij
- Valproinska kiselina (natrij valproat)
- Diazepam
- Klomipramin
- Nadomjesna terapija nikotinom
- Metadon†
- Beklometazon
- Budezonid
- Adrenalin (adrenalin)
- Ipratropijev bromid
- Salbutamol (albuterol)
- Soli oralne rehidracije
- Kalijev klorid
- Glukoza
- Glukoza s natrijevim kloridom
- Kalijev klorid
- Natrijev klorid
- Natrijev hidrogenkarbonat
- Natrijev laktat, otopina spoja
- Voda za injekcije
- Askorbinska kiselina
- Kalcij
- Kolekalciferol[note 53]
- Ergokalciferol
- Jod
- Nikotinamid
- Piridoksin
- Retinol
- Riboflavin
- Natrijev fluorid
- Tiamin
- Kalcijev glukonat†
- Octena kiselina
- Budezonid
- Kiprofloksacin
- Ksilometazolin
- Kofein citrat
- Klorheksidin
- Ibuprofen†
- Prostaglandin E†
- Surfaktant†
- Deksametazon
- Alopurinol
- Klorokin
- Azatioprin†
- Hidroksihlorokvin†
- Metotreksat†
- Penicilamin†
- Sulfasalazin†
- ↑ Može se koristiti i tiopental kao alternativa u zavisnosti od mjesta i cijene.
- ↑ Not recommended for anti‐inflammatory use due to lack of proven benefit to that effect
- ↑ Alternative ograničene na hidromorfon i oksikodon.
- ↑ Tu može imati ulogu za smirenje antihistaminika za ograničene indikacije.
- ↑ Za upotrebu eklampsijio i teškoj pre‐eklampsijio, a ne za ostale konvulzijske poremećaje.
- ↑ Za hitnu profilaksu.
- ↑ Samo za tretmane jednostrukim dozama, nekomplicirane ano‐genitalne gonoreje.
- ↑ Ne uzima se kalcijem i izbjegava upotreba kod u novorođenčadi s hiperbilirubinemijom.
- ↑ Ne preporučuje se za prvu liniju liječenja neonatalne sepse, osim u postavkama s visokim neonatalnim mortalitetom, kada ga daje obučeni zdravstveni radnika u slučajevima kada nije ostvariva bolnička njega.
- ↑ 3. generacija cefalosporinskog izbora za upotrebu kod hospitalizirane novorođenčad.
- ↑ Samo za liječenje životno ugroženih u bolnici, na bazi infekcije zbog sumnjive ili dokazane rezistentne infekcije.
- ↑ Samo za jednostruki tretman of genitalne Chlamydia trachomatis i trahoma.
- ↑ U ombinaciji režima za iskorjenjivanje H. pylori kod odraslih
- ↑ Samo za patiente koji primaju HIV inhibitore proteaze.
- ↑ Samo za liječenje latentne TB infekcije (LTBI)
- ↑ Alternativa može biti terizidon.
- ↑ Alternativa može biti protionamid.
- ↑ Alternativa mogu biti ofloksacin i moxifloxacin; dostupnost i program u razmatranju.
- ↑ a b FTC je prihvatljiva alternativa za 3TC, na temelju poznavanja farmakologije, obrazaca otpora i kliničkih ispitivanja antiretrovirusnih lijekova.
- ↑ Potencijalno teške ili komplikovane bolesti zbog potvrda ili sumnje na virusnu infekciju gripa, u skladu sa smjernicama postupanja SZO.
- ↑ Za liječenje virusne hemoragične groznice i u kombinaciji s pegiliranim interferonima za liječenje hepatitisa C.
- ↑ Za liječenje hepatitisa C, u kombinaciji s peginterferonom i/ili direktnim djelovanjem antivirusnih lijekova.
- ↑ U kombinaciji ribavirinom.
- ↑ U kombinciji s artezunatom 50 mg.
- ↑ Za upravljanje teškom malarijom.
- ↑ Ne preporučuje se u prvom trimestru trudnoće ili djrci ispod 5 kg.
- ↑ Upotreba u kombinaciji s amodiakvinom, meflokvinom ili sulfadokinom + pirimetamin.
- ↑ Alternativa mogu biti ostale kombinacije koje imaju potrebne doze za metu, kao što su 153 mg ili 200 mg (kao hidroklorid) od 50 mg.
- ↑ Samo za upotrebu u liječenju infekcije P.vivax.
- ↑ Samo u kombinaciji s kininom.
- ↑ U kombinaciji s artezunatom 50 mg.
- ↑ Samo za postizanje radikalnog lijeka za infekcije protozoama P.vivax i P.ovale, tokom 14 dana.
- ↑ Za upotrebu u upravljanju teškim malarijama, u kombinaciji s doksiciklinom.
- ↑ Samo u kombinaciji s artezunatom od 50 mg.
- ↑ Za upotrebu u Centralnoj Americi, za suzbijanje P. vivax.
- ↑ Upotreba samo u kombinaciji s klorokvinom.
- ↑ Upotreba u liječenju početne faze infekcije parazitom Trypanosoma brucei rhodesiense.
- ↑ Upotreba za tretman infekcija parazitom Trypanosoma brucei gambiense.
- ↑ Samo u kombinaciji s eflornitinom, za tretman infekcija parazitom T. b. gambiense.
- ↑ Alternativa je oralna forma deferaziroksa, zavisno od cijene i raspoloživosti.
- ↑ Ekvivalent je poligelin, injekcijski rastvor, 3.5% .
- ↑ a b c d Kao alternative, uključuju se metoprolol i karvedilol.
- ↑ Hidralazin je naveden za upotrebu u akutnim slučajevima, samo od jako povišenog pritiska u trudnoći. Njegova upotreba u liječenju esencijalne hipertenzije nije preporučljiva s obzirom na dostupnost više dokaza o djelotvornosti i sigurnosti drugih lijekovs.
- ↑ Metildopa se navodi samo za upravljanje hipertenzijom u trudnoći. Njegova upotreba u liječenju esencijalne hipertenzije se ne preporučuje u pogledu dostupnosti više dokaza o efikasnosti i sigurnosti drugih lijekova.
- ↑ Za upotrebu kod visoko rizičnih pacijenata.
- ↑ U akutnoj dijareji cink-sulfat treba koristiti kao dodatak oralne rehidracije soli.
- ↑ Glibenklamid nije pogodan za dob iznad 60 godina.
- ↑ Exact type to be defined locally.
- ↑ a b c d e Preporučuje se za neke skupine visokog rizika.
- ↑ a b c Preporučuje se za određena područja.
- ↑ Ili homatropin (hidrobromid) ili ciklopentolat (hidrohlorid).
- ↑ Zahtijeva bliski medicinski nadzor.
- ↑ Kao alternative može se uzimati ergokalciferol.
- ↑ Za reumatski groznicu, maloljetnički artritis, Kawasaki bolest
- ↑ Comparative Table of Medicines on the WHO Essential Medicines Lists from 1977–2011 (XLS). World Health Organization. Pristupljeno 30. prosinca 2013.
- ↑ The WHO Essential Medicines List (EML): 30th anniversary. World Health Organization. Inačica izvorne stranice arhivirana 22. ožujka 2019. Pristupljeno 26. lipnja 2016.
- ↑ Bansal, D; Purohit, VK. Siječanj 2013. Accessibility and use of essential medicines in health care: Current progress and challenges in India. Journal of pharmacology & pharmacotherapeutics. 4 (1): 13–8. doi:10.4103/0976-500X.107642. PMID 23662019
- ↑ 19th WHO Model List of Essential Medicines (April 2015) (PDF). WHO. Travanj 2015. Pristupljeno 10. svibnja 2015.
- ↑ WHO moves to improve access to lifesaving medicines for hepatitis C, drug-resistant TB and cancers. 8. svibnja 2015. Pristupljeno 8. svibnja 2015.
- ↑ https://web.archive.org/web/20081002110638/http://www.who.int/medicines/services/essmedicines_def/en/ Preuzeto 26. prosinca 2021.
- ↑ https://web.archive.org/web/20140201194528/http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Js4875e/5.2.html Preuzeto 26. prosinca 2021.
- ↑ http://apps.who.int/iris/handle/10665/325772 Preuzeto 26. prosinca 2021.
- ↑ Seyberth, Hannsjörg W.; Rane, Anders; Schwab, Matthias (2011). Pediatric Clinical Pharmacology. Springer Science & Business Media. p. 358. ISBN 9783642201950.
- ↑ Za tretman infekcija parazitom Trypanosoma brucei gambiense.